BORY DOLNOŚLĄSKIE

Bieg Dziadoszan w Szprotawie

Tajemniczy Dziadoszyce znad Bobru...

 

 

 

Dziadoszyce, określani także jako Dziadoszanie, to nazwa zapewne ludu

zamieszkującego we wczesnym średniowieczu tereny co najmniej

w okolicach Równiny Szprotawskiej. Niektórzy badacze insynuują obszar

pomiędzy dolnym Bobrem a środkową Odrą, co jest prawdopodobne.

 

Pierwszy raz wspomina o nich w połowie IX wieku dokument zwany Geografem Bawarskim. Nazwał ich Dadosezani i przypisał im istnienie 20 ośrodków osadniczych. Mimo interpretacji tychże jako grody, nauka nie dysponuje żadnymi dowodami, że wszystkie były osadami umocnionymi. Nie wiadomo także, czy autor dokumentu podał ich rzeczywistą liczbę. Charakter wspomnianego Geografa przemawia za tym, iż była to jakaś liczba ogólna, być może zbliżona. Nie wiedząc, co autor miał na myśli pisząc „XX civitates” (z łac. civitas = społeczność, gmina, osada), trudno odnieść się do wielkości obszaru. Następnych podaje się Milczan wiązanych z położonymi po sąsiedzku Górnymi Łużycami z 30 ośrodkami osadniczymi.

 

W identyfikacji lokalizacji części terenu Dziadoszyców bardziej pomocny i zbieżny z Geografem jest zapis w kronice biskupa Thietmara z Merseburga z 1000 roku. Lokuje on okręg Diadesisi także obok Milczan, na trasie pielgrzymki cesarza Ottona III z Włoch do Gniezna. Co istotne, po wjeździe na ziemię Dziadoszyców, cesarz został wystawnie ugoszczony w miejscowości Iława, stanowiącej obecnie zachodnią dzielnicę Szprotawy nad Bobrem. Bezsprzeczna lokalizacja Milczan i ich wzmiankowanie obok Dziadoszyców koreluje z położeniem Iławy. To bardziej dowód aniżeli przesłanka, że okolice dzisiejszej Szprotawy zamieszkiwali Dziadoszyce. Thietmara badacze określają jako ówczesnego znawcę stosunków polsko-niemieckich, a w pielgrzymce do Gniezna towarzyszył Ottonowi III swą zacną osobą.

 

Podszprotawska Iława, wzmiankowana także pod koniec XIII wieku, jeszcze w 1314 roku miała swą słowiańską dzielnicę zwaną „Ylavia Slavica”, obok zapewne większej „Ylavia magna”. Tu też wzniesiono jedną z najstarszych w regionie chrześcijańskich świątyń, mianowicie późnoromański kościół św. Andrzeja z 1. połowy XIII wieku. Położenie geograficzne Iławy, związek nazewniczy, wątek narodowościowy zawarty w nazwie oraz pośrednio lokalizacja najstarszego w okolicy kościoła nie pozostawiają wątpliwości, że to Iława dawnych słowiańskich Dziadoszyców uwieczniona przez Thietmara.

W 1086 roku Dziadoszyców wymienia jeszcze tzw. Dokument praski, określający władztwo biskupstwa praskiego co prawda według stanu na 973 rok. Tu także Dedosese stawiani są obok Milczan.

 

Ceramikę wczesnośredniowieczną znaleziono w Iławie dotychczas na wyspie przy ul. Zamkowej oraz po drugiej stronie rzeki na wzgórzu kościelnym. Oba stanowiska posiadają naturalne walory obronne i mogły być kiedyś grodami. Pomiędzy nimi znajduje się największe w okolicy zwężenie Bobru, ułatwiające jego pokonanie i dogodną lokalizację dla mostu.

Thietmar, a także Roczniki Kwedlinburskie w roku 1015 wspominają o bitwie w lesie Dziadoszyców, w której wojska Chrobrego pokonały rycerzy niemieckich. Ale gdzie do niej doszło...? Prawdopodobnie gdzieś w borach na południowy-zachód od Głogowa. Matuszkiewicz wskazywał na bagna pod Przemkowem, autor niniejszego artykułu przypuszcza dotąd lokalizacje bitwy koło wsi Rudziny lub pod Lubiechowem. Aż chciałoby się ująć w analogię legendarny bieg greckich wojowników pod starożytny Maraton do polskiego pościgu za niemieckim rycerstwem na ziemi Dziadoszyców i organizowanego w Szprotawie od dziesięcioleci Biegu Dziadoszan, wymyślonego przez wielkiego animatora sportu Jana Trochanowskiego.

 

Archeologia przychodzi nieco z pomocą. Do dziś doskonale uchwytne są w sąsiedztwie pozostałości po przedpaństwowych grodach słowiańskich m.in. w Rudzinach, Popęszycach, Solnikach, na Wzgórzach Dalkowskich i oczywiście w Iławie. Ale nie w samych tylko grodach mieszkano. Ciekawostką jest ceramika słowiańska znajdywana przy ul. Kopernika w Szprotawie (Gloger, Matuszkiewicz), znalazł ją także autor przy posesji nr 34.

 

© Maciej Boryna, Towarzystwo Bory Dolnośląskie 2015