BORY DOLNOŚLĄSKIE

Wały Śląskie, nazywane przez niektórych europejskim wydaniem Wielkiego Chińskiego Muru, od późnego średniowiecza stanowiły zaporę graniczną piastowskiego Księstwa Głogowskiego. Na pięknie zachowane odcinki możemy jeszcze natrafić w ostępach Borów Lubuskich i Dolnośląskich. Podwójne, potrójne, a nawet poczwórne wały ziemne ciągną się niekiedy kilometrami, z lotu ptaka przypominając gigantycznego węża.

 

Maciej Boryna z Muzeum Ziemi Szprotawskiej bada Wały Śląskie od 20 lat i odkrył do tej pory kilka zaginionych fragmentów. W 2011 roku podsumował ówczesne wyniki swojej pracy w książce pt. „Wały Śląskie. Tajemnice dawnych granic”. Odnalazł je także nieopodal Iławy, historycznej dzielnicy Szprotawy, gdzie wedle kroniki Thietmara w 1000 roku władca polski Bolesław Chrobry witał cesarza niemieckiego Ottona III pielgrzymującego do Grobu św. Wojciecha w Gnieźnie.

 

Ostatnio widziano wały na tym stanowisku prawie 200 lat temu. Nikt ich później już nie odnalazł.

W identyfikacji wałów pomogły przede wszystkim nowe mapy cieniowanej rzeźby terenu z projektu ISOK . Odkryty fragment o długości kilkuset metrów położony jest na niewielkiej działce leśnej pomiędzy Iławą (Szprotawą) a Bobrzanami. Od strony południowej styka się z linią kolejową Żagań-Głogów, a od północnej z drogą krajową nr 12 na odcinku Szprotawa-Bobrzany.

 

Według ustaleń Boryny wały na tzw. ciągu północnym (Iława-Lipno) zbudowano po 1413 roku, kiedy z zachodnich ziem Księstwa Głogowskiego w napiętych politycznie okolicznościach wydzielono Księstwo Żagańskie. O przebiegu międzypaństwowego wału granicznego na tym terenie wspomina bezpośrednio tzw. dokument z Janowca z 1560 roku, gdzie istniały dwa zamki graniczne. Na szczycie wału wznoszono dodatkowo drewniane opłotowanie.

 

Zabytek na przedmiotowym stanowisku jest słabo zachowany, ale doskonale uchwytny gołym okiem. Wskutek upraw leśnych i rolnych został niemal zniwelowany. Po jego fragmencie biegnie polna droga, a drugi – lepiej zachowany wyznacza granicę oddziału leśnego.

 

Okryty fragment Wałów Śląskich istotnie wzbogaca lokalny krajobraz kulturowy. W pobliżu zobaczymy także jedną z najstarszych w regionie budowli, tj. kościół romański pod wezwaniem św. Andrzeja, a także ruinę wspomnianego zamku granicznego w Janowcu. Muzeum Ziemi Szprotawskiej zwróci się z wnioskiem o wpisanie artefaktu do rejestru zabytków.

 

Muzeum Ziemi Szprotawskiej

Szprotawa, 2017