top of page

BAZA ATOMOWA SZPROTAWA

Magazyn głowic nuklearnych

Maciej Boryna, Muzeum Ziemi Szprotawskiej
Magazyn atomowy Szprotawa

Zobacz galerię zdjęć z magazynu atomowego pod Szprotawą

​

Przez miejscowych nazywany jest również bunkrem atomowym. Obiekt zlokalizowany jest w lesie ok. 1,5 km na poÅ‚udniowy-wschód od pasa startowego, w tzw. strefie specjalnej. Od lotniska prowadzi do niego po grobli droga (w ciÄ…gu ul. LeÅ›nej) wyÅ‚ożona betonowymi pÅ‚ytami. Strefa zajmuje obszar ok. 15 ha. Otoczona byÅ‚a podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego pozostajÄ…cego pod wysokim napiÄ™ciem elektrycznym, a pomiÄ™dzy biegÅ‚ pas zaoranej ziemi. W pobliżu ogrodzenia oraz przy gÅ‚ównej drodze rozlokowano betonowe wartownie, stalowe wieżyczki obserwacyjne, murowane schrony i okopy na pojazdy bojowe. Ponadto strefa byÅ‚a podzielona na wewnÄ™trzne zony, także odgrodzone pÅ‚otem z drutu kolczastego. Dopiero po pokonaniu czterech bram można byÅ‚o dotrzeć przed strategiczny bunkier. Po drodze mijamy dwukondygnacyjny blok mieszkalny, parterowÄ… Å›wietlicÄ™, budynek wartowników, murowanÄ… saunÄ™ z wysokim stalowym kominem i kompleks garaży dla samochodów ciężarowych. W zapleczu zbiorniki przeciwpożarowe oraz wÅ‚asna stacja transformatorowa.

​

WejÅ›cie do magazynu na broÅ„ jÄ…drowÄ… zorientowane jest w kierunku zachodnim. Przed nim wyÅ‚ożono betonowy plac manewrowy. Kilka metrów przed wejÅ›ciem stoi wysoka zadaszona suwnica, wsparta na szeÅ›ciu żelbetowych sÅ‚upach. Po bokach wejÅ›cia wzniesiono betonowe rampy przeÅ‚adunkowe. OdsÅ‚oniÄ™ta Å›ciana frontowa posiada dwa betonowe opadajÄ…ce ramiona, odchylone ku przedpolu wejÅ›cia, a przy nich posadowiono dwie betonowe wartownie. Lico Å›ciany pokryto wzorem kamuflujÄ…cym, imitujÄ…cym las sosnowy. U góry, nieco na poÅ‚udnie, przewidziano komin wentylacyjny. BudowlÄ™ przykryto warstwÄ… ziemi i obsadzono zieleniÄ…. Do magazynu prowadziÅ‚y dwa wejÅ›cia - wiÄ™ksze zlokalizowane poÅ›rodku i obok mniejsze wejÅ›cie osobowe. WiÄ™ksze zamykane byÅ‚o dwudzielnymi ciężkimi stalowymi wypukÅ‚ymi na zewnÄ…trz wrotami, o wadze ok. 25 ton każde, napÄ™dzanymi siÅ‚ownikami hydraulicznymi. Mniejsze zamykaÅ‚y pancerne stalowe drzwi schronowe i prowadziÅ‚y do przedziaÅ‚u z szafkami elektrycznymi, zamykanego od Å›rodka również pancernymi drzwiami. NastÄ™pnie za niewielkim przedsionkiem zamontowano duże jednodzielne stalowe wrota z wydzielonym poÅ›rodku niezależnie zamykanym wejÅ›ciem osobowym. Po jego pokonaniu docieramy do klatki schodowej prowadzÄ…cej na wyższÄ… kondygnacjÄ™ i innych wejść do różnych pomieszczeÅ„ technicznych. ChcÄ…c dotrzeć do hali gÅ‚owic należy otworzyć kolejne, tym razem lżjesze, stalowe wrota. A kilkanaÅ›cie metrów za nimi jeszcze dwudzielne ciężkie wrota (takie same jak na wejÅ›ciu) z dodatkowym zamkiem, zlokalizowane w pomieszczeniu z suwnicÄ….

​

Zobacz galerię zdjęć z magazynu atomowego pod Szprotawą

​

Hala gÅ‚owic to jednolite pomieszczenie o dÅ‚ugoÅ›ci ok. 40 m i szerokoÅ›ci ok. 9 m (caÅ‚y obiekt ok. 70 x 10 m), wykonane w caÅ‚oÅ›ci z betonu. Na styku Å›cian ze stropem puszczono przewody wentylacyjne (stalowe rury) z wymalowanymi oznaczeniami kierunku przepÅ‚ywu. Wyloty przewodów znajdujÄ… siÄ™ przy zakoÅ„czeniu hali i biegnÄ… do stacji klimatyzacyjnej ulokowanej na pierwszej kondygnacji. Tylna Å›ciana hali posiada poÅ›rodku wymalowany czerwonÄ… farbÄ… kwadratowy kontur oraz niebieski znak informacyjny w jÄ™zyku rosyjskim „awaryjnyj wychod”. W istocie to wyjÅ›cie awaryjne, które należaÅ‚o w razie potrzeby wykuć w betonie o zaprojektowanej sÅ‚abszej w tym miejscu konstrukcji. Poza tym nic innego z oryginalnego wyposażenia hali dziÅ› nie znajdziemy. Pierwsi Polacy zwiedzajÄ…cy magazyn w 1993 r. mówili o drewnianych póÅ‚kach i rozstawionych przy nich gaÅ›nicach.

​

Na górnej kondygnacji, którÄ… zbudowano tylko w zachodniej części obiektu, ulokowano stacjÄ™ klimatyzacyjnÄ… i kilka innych pomieszczeÅ„. ProwadzÄ… do nich schody o stalowej konstrukcji. U góry klatki schodowej znajdowaÅ‚ siÄ™ hydrant. Niewielkie pomieszczenia z urzÄ…dzeniami klimatyzacyjnymi posiadajÄ… wnÄ™ki, fundamenty i stalowe mocowania dla silników oraz pozostaÅ‚oÅ›ci po urzÄ…dzeniach filtrujÄ…cych i regulujÄ…cych temperaturÄ™ – nagrzewnice lub chÅ‚odnice w obudowach z desek. Powietrze byÅ‚o pobierane z zewnÄ…trz poprzez czerpniÄ™, której owalny wlot widać ponad gÅ‚ównym wejÅ›ciem do schronu. Kilka pozostaÅ‚ych pomieszczeÅ„ tej kondygnacji posiada powierzchniÄ™ nie przekraczajÄ…cÄ… ok. 10 m2. W jednym z nich zachowaÅ‚a siÄ™ szafka bezpieczników, a na drzwiach jeszcze innego namalowano symbole odzieży ochronnej. Przy każdych drzwiach widniejÄ… kapsle wypeÅ‚nione plastelinÄ… sÅ‚użące do plombowania wejść z użyciem referentki. Pozostawiono także obrotowe wÅ‚Ä…czniki elektryczne.

​

            Obecnie caÅ‚a strefa specjalna wraz z magazynem jest wÅ‚asnoÅ›ciÄ… prywatnÄ… wykorzystywanÄ… na cele gospodarcze (wypalanie wÄ™gla drzewnego) i mieszkaniowe. Od nazwiska wÅ‚aÅ›ciciela nazywa siÄ™ jÄ… Skrobotowo. Do czasu nabycia przez nowego wÅ‚aÅ›ciciela tutejsza infrastruktura byÅ‚a rozkradana, mimo dozorowania terenu. WÅ‚aÅ›ciciel udostÄ™pnia magazyn grupom turystycznym i jest to obiekt chÄ™tnie odwiedzany. Lokalne sÅ‚użby zarzÄ…dzania kryzysowego wykorzystaÅ‚y niegdyÅ› Skrobotowo do organizacji ćwiczeÅ„.

​

Magazyn atomowy Szprotawa

Zobacz galerię zdjęć z magazynu atomowego pod Szprotawą

​

Rosjanie oficjalnie zaprzeczali, jakoby na terenie Polski przetrzymywali broÅ„ jÄ…drowÄ…. Jej ulokowanie na terytorium PRL byÅ‚o zadaniem realizowanym w ramach operacji UkÅ‚adu Warszawskiego o kryptonimie „WisÅ‚a”, której teczka w 2006 r. zostaÅ‚a odtajniona przez ministra obrony narodowej i przekazana do IPN. Magazyny zostaÅ‚y zaprojektowane i wyposażone przez Rosjan, ale koszty przedsiÄ™wziÄ™cia ponieÅ›li Polacy. Zbudowano je w latach 1967-1970. Zmagazynowana w nich broÅ„ miaÅ‚a być przekazana Wojsku Polskiemu w przypadku wojny z krajami NATO. Jak wynika z dokumentu, skÅ‚ad przy szprotawskim lotnisku należaÅ‚ do wyÅ‚Ä…cznego użytku przez JAR, a rodzaj i moc ulokowanych w nim Å‚adunków specjalnych pozostaje dotÄ…d nieznana. Szacuje siÄ™, że przy radzieckich lotniskach w Szprotawie, Bagiczu i Chojnie byÅ‚o ich ok. 300 szt. WedÅ‚ug publikujÄ…cego pod szyldem BBN M.Czulickiego, broÅ„ jÄ…drowÄ… wycofano z Polski jeszcze pod koniec lat 80. XX w.

​

Wikipedia podaje, że szprotawski skÅ‚ad nosiÅ‚ oznaczenie „Monolit” i mieÅ›ciÅ‚ ok. 40 bomb jÄ…drowych 244N, później 8U46, 8U47, RN-28, RN-40, a także gÅ‚owice dla lotniczych pocisków rakietowych, ale nie przytacza źródÅ‚a tych informacji. Monolity sÅ‚użyÅ‚y do przechowywania mniej stabilnych Å‚adunków, stÄ…d posiadaÅ‚y klimatyzacje. Jednakże magazyn spod Szprotawy różni siÄ™ konstrukcyjnie od innych Monolitów w Polsce (jak na przykÅ‚ad w Templewie) i bliźniaczo przypomina obiekt Sonderwaffenlager Finsterwalde w Brandenburgii, rzekomo typu „Bazalt”, chroniony przez jednostkÄ™ KGB liczÄ…cÄ… 600 osób i przechowujÄ…cy od 40 do 80 gÅ‚owic atomowych. Tam oficjalnie byÅ‚a to lotnicza baza techniczno-naprawcza, co pokrywa siÄ™ ze wspomnieniami radzieckich pilotów odnoÅ›nie skÅ‚adu szprotawskiego. Niemcy okreÅ›lajÄ… je jeszcze jako typ „Granit 2”.

​

Magazyn przy szprotawskim lotnisku znalazÅ‚ siÄ™ na mapie magazynów broni jÄ…drowej w krajach UkÅ‚adu Warszawskiego w odtajnionym raporcie CIA z 1979 r. Zbudowano go najprawdopodobniej w latach 60. XX w.

​

Autor tekstu i zdjęć:

Maciej Boryna

Muzeum Ziemi Szprotawskiej

​

Na podstawie:

M.Boryna "Przykłady budownictwa obronnego ziemi szprotawskiej (praca dyplomowa), Żary 2015

​

Zobacz galerię zdjęć z magazynu atomowego pod Szprotawą

​

bottom of page