BRYTYJCZYCY WYBUDOWALI W SZPROTAWIE
water supply network
Dzisiaj trudno ustalić, jak międzynarodowy lider inżynierii lądowej firma AIRD trafiła do Szprotawy, by zbudować najnowocześniejszą sieć wodociągową. Tym samym Szprotawa stanęła m.in. obok Londynu, Wiednia, Moskwy czy Gdańska, gdzie AIRD realizowała duże zaawansowane projekty.
Sieć wodociągowa to rodzaj instalacji w większości niewidocznej, bo ukrytej pod ziemią. Podziwiać możemy jedynie to, co stworzono na powierzchni.
Szprotawska wieża ciśnień to jeden z najwyższych obiektów, górujących nad miastem wraz z wieżami kościołów i ratusza.
Zbudowano ją w niecały rok, bo w okresie 1866-67, kiedy AIRD realizował w Szprotawie kontrakt wodny na niemałą wtedy sumę 90 tys. marek niemieckich, według projektu wybitnego radcy budowlanego Fabiana.
Wedle archiwalnych informacji stanęła w najwyższym punkcie miasta, będąc wysoka na blisko 18 metrów. Skrywała w sobie rezerwuar wody, wykonany z kutego żelaza. Ciekawostką była specjalna nadstawka, za pośrednictwem której można było gasić pożary na najwyższych kondygnacjach budynków, wodą płynącą bezpośrednio z wieży. W 1903 roku zrealizowano wyzwanie konstruktorsko-budowlane polegające na podwyższeniu starej wieży !
Wieżę zaopatrywała w wodę stacja złożona z dwóch pomp usytuowana kilkaset metrów dalej, nad Bobrem. Co ciekawe, pompy napędzane były za darmo energią mechaniczną pochodzącą ze spiętrzenia wody. Potencjał energetyczny wody był tak wielki, że ten sam mechanizm koła wodnego za pośrednictwem przekładni zasilał jednocześnie zlokalizowany nad Bobrem tartak. Aż do 1894 roku woda z Bobru była źródłem wody miejskiej do celów użytkowo-gospodarczych.
Ambitny projekt zabezpieczał dostawy wody również w sytuacjach kryzysowych. W rezerwie trzymano silnik gazowy o mocy 8 KM, przeznaczony do napędzania pomp.
AIRD założył w 1848 roku John Aird. Następnie do firmy dołączyli synowie. Inwestycję w Szprotawie realizowali J.&A.Aird z siedzibą w Berlinie. Ostatnia firma rodzinna Sir John Aird & Co. zakończyła działalność w 1990 roku.
Zachowane w Szprotawie wieża ciśnień z 1867 roku i stacja pomp tłokowych to zabytki inżynierii lądowej wyjątkowe w swoim rodzaju, związane ponadto z historyczną międzynarodową AIRD.
Dla zwiedzających:
Link do mapy z lokalizacją wieży ciśnień i pomp
Osobliwa wieża ciśnień według planów Burmistrza Szprotawy Mirosława Gąsika ma rozpocząć drugie życie, jako siedziba ośrodka wspinaczki i obserwatorium astronomiczne.
Autor tekstu i zdjęć:
Maciej Boryna
styczeń 2021
Na podstawie:
1. Deutsche Bauzeitung, 2/1868.
2. E.Grahn, Die staedtische Wasserversorgung im Deutschen Reiche..., 1898.
3. F.Matuszkiewicz, Geschichte der Stadt Sprottau.
4. M.Boryna, Encyklopedia Ziemi Szprotawskiej..., 2010.
5. K.Błaszczyk, Wieża wodna w Szprotawie..., 2013
Zawór - ekspozycja przed siedzibą Szprotawskich Wodociągów i Kanalizacji, ul. Chrobrego 1