Maciej Boryna

Jest pod Szprotawą miejsce szczególne.

Piękne, emanujące, symboliczne, kultowe.

W dawnym tak zwanym „Lesie Mieszczańskim”, a obecnym Rezerwacie „Buczyna Szprotawska”, daleko w głębi borów przy świetlistej polanie zupełnie nieoczekiwanie natrafiamy na masywną drewnianą konstrukcję. Wiekowe krągłe belki wspierają wysoki dach, pod którym rozłożono solidne ławy i stoły. Z poddasza na łańcuchach wypuszczono stare oryginalne koła wozowe, wykorzystane jako uchwyty do lamp, lampionów i świeczników. Wprawne oko szperacza wychwyci tu i ówdzie historyczne wpisy na belkach. I to nie tylko te współczesne, ale nawet z XIX wieku!

Laik rzekłby: „No co? Zwykła wiata”. Odpowiedziałbym: „Nic bardziej mylnego”. To jedyny tego typu zabytek w całym regionie, do tego jeden z symboli dawnej potęgi leśnej miasta Szprotawy i stanowisko kulturowe. Miejsce odgrywało ważną w rolę w życiu mieszkańców ziemi szprotawskiej. A że wiata nie potrafi mówić, opowiem o niej to, co już dawno zapomniane.

O samym rezerwacie bukowym, w którym ona stoi, można by napisać piękną i ciekawą księgę, ale o tym kiedy indziej. Wspomnę jedynie tyle, że wzniesiono ją w historycznym lesie granicznym, funkcjonującym z tego względu na specjalnych prawach ochronnych. Ów las wzmiankowano już w 1399 roku. Przylegała do niego część, która stanowiła prezent patronacki od księcia głogowskiego w okresie formowania się organizmu miejskiego w późnym średniowieczu. Wiąże się z nim wiele udokumentowanych historii.

Kiedy zbudowano wiatę, tego jeszcze nikt dokładnie nie zbadał. Wertując stare „zakurzone” księgi natknąłem się na następujący zapis u Linusa Petzolda, że pod wiatą zawieszona była oprawiona rama, a w niej umieszczono w języku niemieckim przekaz dla potomnych sygnowany datą 1797 roku. Dotyczył on jakiegoś bardzo wiekowego buka, których zresztą w rezerwacie nie brakowało: „Gdzie jeszcze rośnie stare drzewo, należy je uznać za święte i poddać się zadumie, zanim przyłoży się topór pod jego ścięcie. Bo wieki przemijają, a generacje wymierają, nim ponownie wypełnią równoległą im pustkę. Człowiek potrafi wprawdzie szybko wznosić pałace i podwyższać wieże, ale budować drzew nie potrafi. Tu musi cierpliwie czekać, aż wypełni się czas”. Niemcy nazywali naszą wiatę „Sommerhaus”, co oznacza „letnią chatę”. I możemy przyjąć, że w końcu XVIII wieku już istniała.