Polski książę Bolesław Chrobry witając i wystawnie goszcząc w 1000 roku cesarza niemieckiego Ottona III w Krainie Dziadoszyców w osadzie o nazwie Iława, nadał jej doniosłą rangę historyczną. To jedyna przywołana w źródłach miejscowość identyfikowana z wczesnośredniowiecznym słowiańskim plemieniem Dziadoszyców, wzmiankowanym od połowy IX wieku.

Iława była wtedy nadgranicznym ośrodkiem państwa Chrobrego, założonym przy przeprawie przez Bóbr, i leżała na trasie pielgrzymki Ottona III z Włoch do Gniezna. Nakreślone przez archeologów skupione w pobliżu Iławy osadnictwo z epoki brązu i żelaza oraz okresu wpływów rzymskich dowodzi, że miejscowość ma tradycje sięgające starożytności.

Wybór Iławy przez pragnącego zaimponować cesarzowi Chrobrego nie mógł być przypadkowy. A wspomnieć należy, że działo się to w podniosłej atmosferze słynnego Zjazdu Gnieźnieńskiego i jego pozytywnych konsekwencji dla Polski.
Wiele wskazuje na to, że Iława mogła wtedy stanowić prężny ośrodek górnictwa i metalurgii żelaza oparty na bazie rodzimych bogatych złóż rudy darniowej. To był w owych czasach najcenniejszy, dochodowy i strategiczny minerał. A to z kolei przyciągało osadników i przyczyniało się do rozwoju osady.

​

​Zwróćmy uwagę, że w Iławie powstała jedna z najstarszych w regionie murowanych świątyń chrześcijańskich, tj. romański kościół pod wezwaniem św. Andrzeja, co wybitnie świadczyło o wysokim statusie miejscowości. Ozdobą świątyni jest m.in. monumentalna kamienna chrzcielnica, również o romańskim rodowodzie.