Tak zwane krzyże pokutne lub krzyże pojednania to niezwykle cenne zabytki dawnego prawa. Czy kamienny artefakt z Henrykowa (gm. Szprotawa) jest jednym z nich?

​

Czytaj nowszy artykuł o krzyżu z Henrykowa

​

Znaleźć coś takiego to niezwykła rzadkość. Tym bardziej, że henrykowski krzyż nie figurował nawet w literaturze. Musiał więc przepaść w mrokach dziejów ziemi szprotawskiej dawno temu.

Pewien mieszkaniec porządkował swoje podwórko. Spośród góry kamieni wypatrzył coś niepasującego do reszty. Od razu podejrzewał, że może to być historyczny krzyż pokutny, stąd powiadomił o znalezisku miejscowego społecznego opiekuna zabytków, a ten wojewódzkiego konserwatora zabytków.

​

Zastosowany materiał, rozmiary oraz kształt są takie jak przy średniowiecznych krzyżach pokutnych.

Zabytkiem z pewnością zajmą się specjaliści, dzięki czemu miejmy nadzieję uzyskamy więcej informacji o niecodziennym znalezisku.

​

Henryków to dawna Sprottischdorf, czyli z niemieckiego "szprotawska wieś" lub "wieś nad Szprotą", bo w istocie osada rozlokowana jest wzdłuż rzeki Szprotawa (dawniej niem. Sprotte). Miejscowość istniała już w średniowieczu. Wiódł przez nią stary trakt nadrzeczny wiodący ze Szprotawy do Głogowa. Jeszcze na początku XIX wieku stawiano przy nim kamienne znaki drogowe, zachowane do dziś i znane jako Szprotawski Park Kamiennych Drogowskazów. We wsi jest też wytworny pałac, a w jego pobliżu najstarsze pomnikowe dęby w okolicy - Henryk i Vim Sampers (dawny Blaszak).

​

Krzyż pokutny czy też raczej krzyż pojednania wedle średniowiecznego prawa fundowany był przez rycerza bratobójcę i stawiany na miejscu zbrodni. Nie rzadko na krzyżu wyryto narzędzie zbrodni i datę zdarzenia. Na obecną chwilę na krzyżu z Henrykowa nie udało się uchwycić śladów rytów. Artefakt jest połamany. Niewykluczone jest także, że mamy do czynienia nie z jednym, lecz z fragmentami dwóch krzyży (!).

​

Właściciel posesji zadeklarował, że chętnie przekaże zabytek na rzecz gminy Szprotawa. Dzięki temu w porozumieniu z odpowiednimi instytucjami będzie mógł być wyeksponowany i dostępny dla mieszkańców, turystów i badaczy. Dla Henrykowa to wielka nobilitacja, miejscowość odtąd będzie na szlaku krzyży pokutnych, z czego bardzo się cieszymy - komentuje burmistrz Szprotawy Mirosław Gąsik i dziękuje znalazcy za obywatelską postawę.

​

To trzeci z kolei kamienny krzyż z gminy Szprotawa. Czwarty zdeponowany w Muzeum Ziemi Szprotawskiej znaleziono w Lubiechowie (gm. Małomice). Pierwszy to znany artefakt ze Szprotawy-Puszczykowa, a drugi odkryto też niedawno na murze wokół ruiny kościoła św. Jakuba w Długiem.

Powiat Żagański to w ogóle krajowy rekordzista w liczbie średniowiecznych krzyży pojednania.

Nadal szukamy zaginionych zabytków z okolic Janowca oraz Starej Jabłony.

​

Więcej o szprotawskich krzyżach pokutnych

​

Czytaj nowszy artykuł o krzyżu z Henrykowa

​

Autor artykułu:

Maciej Boryna

Społeczny Opiekun Zabytków

Szprotawa 2021

​