Archeologia i dokumenty nie pozostawiają wątpliwości. Szprotawa zrodziła się ze starożytnych kultur zamieszkujących brzegi i wyspy nieistniejącego już dziś jeziora – rozlewiska rzeki Bóbr. Z jednej strony wodne otoczenie zapewniało naturalną ochronę i pożywienie, ale raczej nie to przesądzało o randze lokalizacji. W obszarze Szprotawy krzyżowały się znaczące szlaki komunikacyjne, stwarzające warunki do rozwoju handlu i nadto wymagające zorganizowanych przepraw przez rzekę. Tenże basen Bobru to była pierwsza enklawa cywilizacji po wyjściu przez dzikie słabo tudzież wcale zaludnione połacie Borów Dolnośląskich. Nie znamy jeszcze dokładnie, od jak dawna rozwijała się tutejsza metalurgia żelaza, oparta o rodzime złoża rudy darniowej, ale jej znaczenie dla lokalnej gospodarki było niepodważalne.

​

Największe skupisko znanych stanowisk występuje na południowym nabrzeżu dawnego rozlewiska, tj. w obszarze Iława-Polkowiczki-Komarowo-Puszczyków, tj. około 20 osad i cmentarzysk. Ludzie zamieszkiwali tę przestrzeń w każdej epoce, tj. kamienia, brązu, żelaza, okresie wpływów rzymskich, wczesnym średniowieczu… Ludy te z racji usytuowania osadnictwa możemy nazwać Bobrzanami.

​

Źródłowo obszar Szprotawy zostaje poświadczony w 1000 roku w kontekście miejscowości ILVA, obecnie dzielnicy Szprotawy, przynależnej wtedy do słowiańskiego okręgu Dziadoszyców. Chociaż sami Dziadoszyce pojawiają się w annałach już w połowie IX wieku. Tu polski władca Bolesław Chrobry ugościł cesarza niemieckiego Ottona III pielgrzymującego z orszakiem z Rzymu przez Iławę do Gniezna. Zapis ten przemawia za istnieniem jakiejś drogi przez Iławę, funkcjonującej w systemie ówczesnej komunikacji kontynentalnej, zdolnej do pomieszczenia orszaku. Iława okazała się też miejscem godnym podjęcia przez Chrobrego największego władcy chrześcijańskiej Europy.