TAJEMNICZE MURY POD MIĘDZYLESIEM
Mogą pochodzić z XVII wieku
Kto, kiedy i w jakim celu wzniósł kamienne mury pod Międzylesiem?
Mimo iż badacze z Towarzystwa Bory Dolnośląskie odkryli je dwie dekady temu, to nadal nie znamy ich chronologii i przeznaczenia. Muzeum Ziemi Szprotawskiej wskazuje na możliwy związek z dawnym sposobem oznaczania granic.
Zabytek spotykamy na obszarze leśnym Leśnictwa Długie (Nadleśnictwo Szprotawa), w przestrzeni pomiędzy wsiami Międzylesie, Długie i Borowiną. Wchodzi on w skład otoczenia kulturowego Zespołu Przyrodniczo-Kulturowego “Potok Sucha”.
Znane odcinki murów wykonane są w różnej technice i nie układają się w żaden regularny kształt geometryczny. Dla usystematyzowania oraz ze względu na konstrukcję mur możemy podzielić na ciągi wschodni, środkowy i zachodni. Odkryty wcześniej ciąg zachodni składa się z pasa układanych warstwowo kamieni. Zaś środkowy to pas pojedynczych głazów ułożonych paciorkowo, raz w sposób styczny, innym razem w kilkumetrowych odstępach. Ciąg wschodni to raz kamienne pryzmy, bądź znów paciorek kamieni.
Zauważono, że ciągi zachodni i środkowy pokrywają się z przebiegiem granicy pomiędzy obrębami Długie i Międzylesie, uwidocznionej na archiwalnej mapie z 1901 roku. Nie wiążemy jednak tej daty z mapy z okresem wzniesienia artefaktu, bo wtedy nie oznaczano granic w tenże sposób. Przedmiotowa granica to relikt z wcześniejszego okresu. Natomiast ciąg wschodni (na ile zachowany) pokrywa się z granicą pomiędzy historycznymi folwarkami Długiego.
Powyższe może wskazywać, że mur ma związek z oznaczeniem granicy jednego z wielu folwarków Długiego. Zarówno wspomniana mapa jak też tzw. Flurkarte (mapa gruntowa) z powojennej monografii Stellera pozwalają wiązać mur z południową i fragmentem wschodniej granicy Folwarku Średniego (niem. Mittelvorwerk) w Długiem.
Trop ten zmusza nas do prześledzenia zawiłych zmian właścicieli gruntów na przestrzeni dziejów.
Dzięki opracowaniu Georga Stellera o Długiem i Borowinie mamy możliwość prześledzenia zmian własnościowo-gruntowych wsi, chociaż sam autor nadmienia, że to dość zawiłe, także z uwagi na zamienne operowanie nazwami kilku autonomicznych folwarków. Na marginesie należy wspomnieć, że Długie to według Stellera najdłuższa wieś w dawnym księstwie głogowskim.
Właściciele Folwarku Średniego do 1670 roku pozostają nieznani. Pierwszy zidentyfikowany to Siegmund von Zedlitz na Popęszycach. Z ksiąg podatkowych wynika, że najwięcej działek rolnych dołączyło do tego majątku rycerskiego w latach 1600-1700, wskutek wyprzedaży gospodarstw rolnych. Podobnie miało dojść do powstania sąsiadującego z nim poprzez ciąg wschodni Folwarku Warkotsch (szlachta węgierska), pod koniec wojny 30-letniej (1618-1648).
Steller informuje, że w 1702 roku Johann Tobias baron von Knobelsdorff zjednoczył części Długiego. Folwark Średni wraz z Warkotsch w 1817 roku nabył ekonomista Ernst Raimann. W 1877 roku od Roberta Raimanna odkupił je baron von Kottwitz. Do tej ostatniej rodziny należały za wyjątkiem Folwarku Górnego wszystkie pozostałe dobra Długiego do 1945 roku.
Skoro oba folwarki miałyby kształtować się w XVII wieku, a już od 1702 roku byłyby połączone w jednolitym władaniu, zatem moglibyśmy postawić hipotezę o XVII-wiecznej metryce kamiennych murów. Wcześniej teren ten miał być podzielony na tradycyjne łany pomiędzy rolników.
Wojna 30-letnia i jej następstwa doprowadziły do dużych zmian. Niektóre gospodarstwa, a nawet całe osady opustoszały zupełnie. Do tego dochodziło do niewypłacalności ich właścicieli. Wskutek przejmowania i wykupowania gruntów przez lokalnych panów doszło do zmiany struktury własnościowej, powierzchni poszczególnych działek i krajobrazu.
Do zabytku możemy dotrzeć orientując się od Rozdroża Długie, będącego punktem odpoczynkowym trasy turystycznej "Pętla Wiewióra". A w razie potrzeby skorzystać z asysty przewodnika z Towarzystw Bory Dolnośląskie.
Tekst i zdjęcia:
Maciej Boryna
Muzeum Ziemi Szprotawskiej 2022
Wcześniejsze artykuły:
Nie jest to może Mur Chiński, ale kryje tajemnicę
Literatura:
Maciej Boryna, Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Potok Sucha. Przewodnik Turystyczny, 2022
Georg Steller, Zwei Dorfstudien aus Niederschlesien. Hartau und Langheinersdorf Kreis Sprottau, 1961
