Najcenniejszy las południa Lubuskiego
lub północy Dolnego Śląska. Las Schubego odkryty na nowo.
Polskie Ziemie Zachodnie to obszar specyficzny. Weszły w skład naszego państwa dopiero w 1945 roku, stanowiąc wcześniej wschodnie rubieże Niemiec. Mimo upływu blisko wieku od tamtego wydarzenia, do dzisiaj nie poznaliśmy w pełni jej najcenniejszych skarbów, które dawniej były oczywiste. To dlatego Ziemie Zachodnie, a przede wszystkim Dolny Śląsk, nazywane są rajem dla eksploratorów, badaczy i tropicieli różnych tajemnic.
A południe obecnego województwa lubuskiego to równocześnie północna część Dolnego Śląska jako krainy historycznej i dawnej prowincji administracyjnej, co dla niektórych jest zaskoczeniem.
Oprócz powszechnie znanych i rozległych Borów Dolnośląskich jest pod Szprotawą jeszcze malutki las, który dzięki swojej randze zasługuje na szczególną uwagę. Nigdy nie miał swojej własnej nazwy, stąd trudno go łatwo przedstawić. Idzie o leśną enklawę wkomponowaną w obszar pomiędzy wsie Dzikowice, Międzylesie, Długie i Borowina. Znajduje się na terenie Nadleśnictwa Szprotawa, Leśnictwo Długie. Przez jego środek przepływa Potok Sucha, od 2019 roku chroniony jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Fragment lasu objęty został także Europejską Siecią Ochrony Przyrody Natura 2000.
Jak czytamy na stronie Nadleśnictwa Szprotawa, obszar nazywa się Borowina PLH080030 i ma znaczenie dla Wspólnoty. Został wyznaczony na mocy decyzji Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. Obejmuje powierzchnię 512,22 ha, w tym 437,29 ha gruntów Nadleśnictwa. Ostoję tworzy kompleks dobrze zachowanych grądów i łąk w mozaikowym krajobrazie. Przedmiotem ochrony obszaru są dwa gatunki zwierząt z załącznika II dyrektywy siedliskowej, tj. przeplatka maturna i pachnica dębowa oraz 3 typy siedlisk przyrodniczych z I dyrektywy siedliskowej (9170, 91E0, 91F0). Na gruntach Nadleśnictwa występują: grądy środkowoeuropejskie (9170) – 128,82 ha; łęgi jesionowo-olszowe (91E0) – 26,59 ha; łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (91F0) – 38,03 ha.
Instytut na Rzecz Ekorozwoju informuje, że “jest to unikatowe w skali regionu miejsce występowania bezkręgowców z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: przeplatki maturny (jedyne stanowisko na Ziemi Lubuskiej), czerwończyka nieparka i pachnicy dębowej. Siedliskiem pachnicy dębowej jest starodrzew z dużym udziałem drzew martwych i dziuplastych – tu właśnie występują stare, bardzo dobrze zachowane, wilgotne grądy środkowoeuropejskie oraz bardzo dobrze wykształcone łęgi olszowo-jesionowe oraz łęgi dębowo-wiązowo-jesionowe. Spośród kręgowców wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej występuje piskorz.”
Według Instytutu, do zagrożeń dla poszczególnych gatunków należą: usuwanie starych dziuplastych drzew, zabiegi pielęgnacyjne poprzez usuwanie konarów i czyszczenie dziupli, a także stosowanie środków owadobójczych.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt przeplatka maturna objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Jest również chroniona w całej Unii Europejskiej.
Link do lokalizacji lasu Schubego na mapie
Jako pierwszy uwagę na ten las zwrócił śląski przyrodnik Theodor Schube. Encyklopedia Leśna podaje, że “żył w latach 1860-1934. Autor monumentalnej Flory Śląska (ukazała się w dwóch częściach w latach 1903 i 1904). W 1906 roku wydał „Księgę lasów Śląska” (Waldbuch von Schlesien), w której opisał najbardziej okazałe i fantazyjnie ukształtowane drzewa, jakie spotkał podczas swoich wędrówek oraz o których uzyskał informacje na podstawie ankiet rozsyłanych do leśników, nauczycieli i właścicieli ziemskich. W latach późniejszych wydawał prace opisujące pomniki przyrody, między innymi z Rejencji Legnickiej. Schube był również niestrudzonym propagatorem ochrony przyrody. Od 1902 roku w różnych miastach Śląska, między innymi w Zielonej Górze, Żaganiu i Nowej Soli, wygłosił 115 prelekcji ilustrowanych przezroczami, w których zwracał uwagę na piękno śląskiej przyrody i konieczność jej ochrony.”
Theodor Schube pisywał m.in. na łamach Roczników Szprotawskich (Sprottauer Jahrbuch), stąd był szprotawianom znany. Zawsze w sposób szczególny wyrażał się o lesie leżącym na południe od wsi Długie. W Roczniku z 1926 roku zaprezentował listę najważniejszych pomników przyrody w powiecie szprotawskim, a o naszym lesie pisał tak - “piękne drzewostany mieszane z wielkimi dębami”, wspominając przy tym Dąb Kotwicza (wtedy 4,80m), buki, sosny (wtedy do 2,80m) i świerki oraz rosnący na południu tego starego lasu Dąb Śniadaniowy, a także jałowiec o wyjątkowej formie.
W kolejnym wydaniu ponownie wspomina las pod Długiem jako przykład z drzewostanami o uderzającej wysokości i urodzie, kolumnowych pniach i kulistych koronach, osiągającymi 30 i niekiedy prawie 40 metrów wysokości. Pisze o nim tym razem “nadzwyczajne bogactwo gatunków wspaniałego lasu pod Długiem, jak choćby w pobliżu masywnego Dębu Kotwicza…”. I znów pojawia się Dąb Śniadaniowy jako wznoszący się ponad południową częścią starego lasu pod Długiem.
Schube las pod Długiem odkrył w latach 1917-1924, kiedy zbierał materiały do książki o pomnikach przyrody Śląska, wydanej w Berlinie w 1925 roku. “Nadzwyczajnie piękny las mieszany z imponującymi dębami”, w tym Dąb Kotwicza i sosny osiągające w obwodzie 3 metry. Tu też pojawia się wzmianka o osobliwym głazie narzutowym, obecnie pomniku przyrody “Flins” przy drodze wojewódzkiej nr 297.
W wydanym w 1930 roku zestawieniu Schube zalicza las pod Długiem do grupy najważniejszych pomników przyrody rejencji legnickiej, pisząc tym razem o nim “wspaniały las mieszany”, oczywiście jak zawsze z dębami Kotwiczem i Śniadaniowym, okazałymi sosnami, świerkami, bukami i wspomnianym wcześniej jałowcem.
Las został ponownie odkryty jako perełka regionu podczas kajakowej dziewiczej eksploracji “Potoku Sucha” dokonanej przez autora i Jerzego Danielkowskiego w 2017 roku. Bo do najbardziej dzikich miejsc nie da się ani podjechać ani podejść. Potem wypadki potoczyły się szybko. W 2019 roku Rada Miejska w Szprotawie podjęła uchwałę o ustanowieniu Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego “Potok Sucha”, na bazie dokumentacji projektowej opracowanej przez autora i Jana Ryszawego.
Z uwagi na okoliczność, że las nie ma nazwy własnej, a jest wyjątkowy i oprócz przyrodniczego posiada także znaczenie kulturowe, proponuje się nazwać go Lasem Schubego, w uznaniu dorobku i zasług pierwszego odkrywcy Theoodra Schubego. Przy Pętli Wiewióra wytypowano głaz narzutowy, na którym proponuje się umieścić tablicę pamiątkową.
W 2021 roku przy współpracy z Nadleśnictwem Szprotawa otwarto ścieżkę przyrodniczo-leśną “Potok Sucha”, a rok później pieszo-rowerową “Pętlę Wiewióra” biegnącą właśnie przez słynny las Schubego. W lesie w 2022 roku odkryto zabytkowy słup.
Opracowanie:
Maciej Boryna 2022
Towarzystwo Bory Dolnośląskie
Źródła:
https://szprotawa.zielonagora.lasy.gov.pl/obszary-natura-2000
http://ine.eko.org.pl/index_areas.php?rek=711
https://www.encyklopedialesna.pl/haslo/schube-theodor/
T.Schube, Neue Beobachtungen über schlesiche Naturdenkmäler in den Jahren 1917-1924, Berlin 1925
T.Schube, Die wichtigsten Natur-Denkmäler im Regierungsbezirk Liegnitz, Breslau 1930.
M.Boryna, Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Potok Sucha. Przewodnik, Szprotawa 2022
